دعای سمنک: «خدا طالب‌ها را گم کند»
در یک روستای ولایت تخار خانم ثریا، زنی ۴۸ ساله با دو عروس‌اش در یک حویلی بزرگ زندگی می‌کنند. ثریا به‌تاریخ ۲۰ حوت امسال دو سیر گندم را در چهار پتنوس نکلی انداخته و روی بام خانه‌اش گذاشته است تا سبز شود. او همه ساله سبزه می‌پرورد و سمنک می‌پزد، و باور دارد که سبزه سلامتی می‌آورد و سمنک برکت.
خانم ثریا و هردو عروس‌اش هر صبح بعد از نماز بامداد به بام بالا شده و روی دانه‌های گندم آب پاشیده‌اند تا جوانه بزنند. خانم ثریا پنج دختر، پنج پسر و چهار نواسه دارد. عروس کلان او سواد ندارد و عروس دوم‌اش قابلگی خوانده است. این سه زن به اتفاق دختران نوجوان خانه از اواسط ماه رمضان به پیشواز بهار دست جنبانده و سبزه و سمنک تهیه کرده‌اند.
بیست و نهم حوت خانم ثریا به کمک عروس‌ها و دختران‌اش ساعت ده صبح پتنوس‌های سبزه را از بام پایین آورده و با گفتن بسم‌الله، خواندن وردها و آرزوی صلح و سلامتی به خانه و وطن سبزه‌ها را داخل سه خریطه ریخته و به دست یکی از پسرهایش داده است تا به بازار ببرد و چرخ کند. امسال نوروز در ماه رمضان آمده و شب نوزدهم ماه رمضان برای ثریا و اهالی خانه‌اش شب مهمی بوده است. آنان پیش از سحری زیر دیگدان سمنک آتش افروخته اند. چهار خانم خانه ساعت‌ها زیر دیگ آتش افروخته و سمنک را چمچه زده اند تا پخته شود.
روز نوروز هنگامی که دیگ سمنک می‌جوشیده، آنان همسایه‌ها را دعوت کرده‌اند. زنان همسایه هر کدام ساعتی را دور دیگ جمع شده و چمچه زده‌اند. دختران نوجوان و کودکان خوردسال نیز مدتی دور دیگ جمع شده، دایره زده و آهنگ سمنک را خوانده‌اند. خانم ثریا نگران بوده که مبادا صدای دایره و آواز دختران به گوش طالبان برسد، و دختران نتوانسته‌اند سیر آواز بخوانند و برقصند. ساعت چهار عصر سمنک به پختگی رسیده و خانم ثریا آخرین فردی بوده که سمنک را دم داده و دیگدان را ترک گفته است.
ساعت پنج شام که یک ساعت تا افطار فاصله بود خانم ثریا بالای تندور بوده و برای مهمانان نان گرم می‌پخته و عروسان‌اش مشغول تدارک سفره و کارهای دیگر بوده‌اند. به خانه هر همسایه یک غوری سمنک فرستاده و زنان همسایه را دعوت کرده‌اند تا افطار سمنک را با آنان یکجا بخورند. زنان محله جمع شده و با بگو و بخند سمنک نوش جان کرده و برای یک‌دیگر آرزوی خوشبختی کرده‌اند.
زنان افغانستان را طالبان در خانه‌ها زندانی کرده‌اند. آنان از جامعه و دفاتر رانده و از تعلیم محروم شده اند. اما زنان پاسداران زندگی اند، و برای تجلیل از زندگی و تسلی خاطر هم‌دیگر در سخت‌ترین شرایط نیز راه‌هایی می‌جویند. کار خانم ثریا مثالی از مبارزه زنان خانه‌دار برای حفاظت از همبستگی اجتماعی و سنت‌های پویا است.
در میله‌های نوروزی زنان سمنک جای ویژه دارد. در حاکمیت طالبان زنان نمی‌توانند مثل گذشته در نوروز میله بگیرند و از سبزه و سمنک تجلیل نمایند. طالبان نوروز را حرام می‌دانند و پارسال رخصتی اول ماه حمل را ملغی نموده و مردم را از رفتن به میله‌گاه‌ها منع کردند و زنان را از پارک‌ها راندند. خانم ثریا با وجودی که در قریه دوری زندگی می‌کند، ولی از وضعیت آگاه است. او برای شادی خود، دخترها، عروس‌ها و زنان قریه دست از تلاش بر نمی‌دارد و با برگزاری مراسم نوروز و پختن سمنک در برابر ستم طالبان مقاومت می‌کند.
متعصبان مذهبی و مستبدان ضد شادی، قرن‌ها با نوروز و میله‌های عنعنوی مردم جنگیده‌اند. از این‌رو مردم برای پاسداری از فرهنگ خود نوروز را با مراسم مذهبی پیوند زده‌اند. میله گل سرخ در سایه جنده سخی، و سمنک‌پزی به نام نذری تدبیری برای حفاظت از نوروز و میله‌های مردمی بوده است. زنان در شمال افغانستان و برخی مناطق دیگر سمنک را نذری بهار می‌خوانند. آنان زمانی که وسع مالی دارند، نذر سمنک به‌گردن می‌گیرند و برای برآوردن آرزوهای خود دعا می‌کنند. یکی از دعاهای مشهور دیگ سمنک این است که «خدا خوشی‌ها را بیاورد» و در سال‌های اخیر این دعا نیز افزوده شده است که «خدا طالب‌ها را گم کند.»
خانم ثریا سواد ندارد اما دختر کلان ۱۷ ساله‌اش پس از صنف دهم از درس محروم شده است. دختران دومی و سومی او نیز به سنی رسیده‌اند که دیگر نمی‌توانند به مکتب بروند. پسر کلان ثریا، برای کار به ترکیه رفته است و عروس قابله‌اش بی‌کار است. ثریا مثل دیگر هم‌وطنان‌اش از حاکمیت طالبان صدمه دیده ولی ناامید نشده است. در این سه سال و نیم سه بار گندم را به سبزه داده و سبزه‌ها را به سمنک تا خداوند مشکلات زندگی را آسان نماید.
میان برخی زنان گمانی وجود دارد که سمنک به یگان خانواده خوش‌یمن نیست. از این‌رو برخی خانواده‌ها وقتی یک‌بار حاجت خود را از نذر سمنک نگیرند، دوباره سمنک نمی‌اندازند، یا اگر خواستند در خانه دیگری سمنک می‌پزند. مستوره* همسایه خانم ثریا عاشق میله سمنک است، اما خانواده شوهر او سمنک را خوش‌یمن نمی‌دانند. مادرشوهر مستوره از نذر سمنک در خانه خود خاطره خوش ندارد و از این‌رو مستوره سمنک را در خانه ثریا می‌اندازد و همان‌جا شریکی می‌پزند. زنان در روستا می‌گویند کسی که سبزه سمنک را آب‌پاشی می‌کند باید وضو داشته باشد، درغیر آن ممکن است خوش‌یمن نشود.
در دیگ سمنک چند دانه سنگچل شسته و یا چارمغز می‌اندازند، و زنان هنگام چمچه‌زنی متوجه برخورد چمچه با سنگچل یا چارمغزند. برخورد چمچه با سنگچل و چارمغز نشانه برآورده‌شدن حاجت چمچه‌زن است. زنی که چمچه می‌زند پس از شنیدن صدای سنگچل یا چارمغز با خوشحالی چمچه را به دیگری واگذار می‌کند. همسایگان ثریا نیز به نوبت چمچه زده و از خداوند بهار و سبزه حاجت خواسته و برای خوشحالی زنان و آسان‌شدن مشکلات جوانان دعا کرده‌اند.
شب نوروز بعد از نماز تراویح، دختران خانم ثریا با جمع دوستان نوجوان خود به تهکوی رفته‌اند تا رقص و بازی کنند. خانم ثریا توصیه کرده است که صدای موسیقی را بلند نکنند، چون خاطره تلخی از آن دارد. در زمستان سال ۲۰۲۱ موقع نامزدی عروس دوم خانم ثریا طالبان وارد خانه آن‌ها شده و زنان را به‌خاطر صدای بلند موسیقی نکوهش نموده و پسران و شوهر خانم ثریا را دو شبانه‌روز حبس کرده بودند. اما با وجود تلخی‌های بسیاری که در کام ثریا ریخته شده او به بذر امید آب می‌پاشد تا سبز شود و جوانه زند.
