در نشست زنان افغانستان در آلبانیا چه گذشت؟
گروهی از زنان افغانستان با شرکت در یک نشست سه روزه در تیرانا، پایتخت آلبانیا، خواستار ایجاد حکومت مبتنی‌بر اراده‌ی مردم شدند، حکومتی که در آن «مشارکت برابر زنان و مردان» تضمین شود. شرکت‌کنندگان بر عدم مشروعیت حاکمیت طالبان تأکید کرده و از جامعه‌ی جهانی خواسته‌اند که اداره‌ی این گروه را به‌رسمیت نشناسند.
در این نشست که از ۱۱ تا ۱۳ سپتامبر توسط سازمان «زنان برای افغانستان» برگزار شد، بیش از ۱۲۰ فعال سیاسی، مدافع حقوق بشر و حقوق زنان، روزنامه‌نگار و هنرمند شرکت کردند. تعدادی از زنان مبارزِ داخل کشور نیز برای حضور در این نشست به آلبانیا آمده بودند. براساس قطعنامه‌ای که سه روز پس از پایان نشست به رسانه‌ها ارائه شده است، زنان در داخل و خارج کشور برای برگزاری این نشست شش ماه مشغول رای‌زنی بوده‌اند. در قطعنامه، هدف اجلاس ایجاد فضای مصون جهت انسجام نظریات زنان شرکت‌کننده و تدوین منشور سیاسی زنان برای افغانستان «بر محور رهبری زنان» خوانده شده است.
همچنین در این قطعنامه آمده است که یک گروه روی تدوین منشور سیاسی زنان برای آینده‌ی افغانستان کار خواهند کرد.
در مراسم افتتاحیه، فوزیه کوفی، نماینده‌ی پیشین پارلمان و یکی از بنیانگذاران سازمان «زنان برای افغانستان»، از حمایت‌کنندگان نشست قدردانی کرد. در قطعنامه نیز از جمهوری آلبانیا و آقای ایگلی حسنی، وزیر خارجه‌ی آن کشور، به‌خاطر تسهیل این نشست، و از دولت سوئیس برای حمایت مالی و همچنان از وزارت خارجه‌ی اسپانیا سپاسگزاری شد.
خانم کوفی در سخنانش از حواشی این نشست مانند عدم امکان حضور برخی از مهمانان به‌خصوص از داخل کشور، سخن گفت.
خانم کوفی در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ی گاردین دشوارترین بخش کار را یافتن کشور میزبان برای این نشست برخوانده است. به‌گفته‌ی خانم کوفی، برخی کشورها از جمله ترکیه و امارات متحده، درخواست او برای میزبانی این نشست را رد کرده و یا اصلاً پاسخی نداده‌اند.
نمایندگان برخی از کشورها ازجمله امریکا، نیز در این نشست حضور داشته‌اند. رینا امیری، نماینده‌ی ویژه‌ی آمریکا در امور زنان و حقوق بشر در افغانستان، دستاوردهای زنان ازجمله آموزش، کار و آزادی، را در سه سال حاکمیت طالبان بر افغانستان، ازدست‌رفته خواند. خانم امیری همچنین از تعهد امریکا به دفاع از حقوق زنان افغانستان سخن گفت. او تأکید کرد که آنچه در افغانستان رخ می‌دهد باقی جهان را نیز متأثر می‌سازد.
در جریان سخنرانی خانم امیری عده‌ای از زنان به نشانه‌ی اعتراض به‌پا ایستادند و شعار «تحصیل، کار، آزادی» و «آپارتاید جنسیتی طالبان را به رسمیت بشناسید» سر دادند.
ترنم سعیدی، یکی از این زنان معترض، به زن‌تایمز گفت: «هدف ما از این اعتراض مدنی رساندن صدای میلیون‌ها زن و دختر افغانستان به جامعه‌ی جهانی بود تا با اعمال فشارهای سیاسی به گروه طالبان، به بحران افغانستان و مشکلات زنان خاتمه بخشند.»
روز اول این نشست به سخنرانی برگزارکنندگان نشست و نمایندگان برخی از کشورها اختصاص یافت. الهه سرور، آوازخوان مشهور افغانستان، نیز در روز اول نشست آواز خواند و شعار «نان، کار، آزادی» سر داد.
در روز دوم، شرکت‌کنندگان به چند کمیته تقسیم شدند و روی وضعیت حقوق بشری در افغانستان، حقوق زنان تحت حاکمیت طالبان، پذیرفتن طالبان به‌عنوان یک آپارتاید جنسیتی، مشارکت سیاسی زنان در حکومت پساطالبان، مسائل اقتصادی زنان و کمک‌های بشردوستانه بحث و گفت‌وگو کردند. در پایان روز دوم نشست، نتایج گفت‌وگوهای گروهی در مجلس عمومی به اشتراک گذاشته شد و موارد مهم آن در نسخه‌ی ابتدایی قطعنامه درج گردید.
نگینه یاری، فعال حقوق بشر که در کمیته‌ی اقتصادی و نظارت بر کمک‌های بشردوستانه‌ی این نشست عضویت داشت، به زن‌تایمز گفت: «پيشنهادهای این کمیتهْ نظارت بر کمک‌های بشردوستانه به افغانستان، مشارکت معنادار و دسترسی زنان به این کمک‌ها و تضمین برابری جنسیتی بوده است.»
خانم یاری ایجاد یک تیم نظارت بین‌المللی بی‌طرف برای بررسی روند توزیع کمک‌های بشردوستانه به افغانستان را یکی دیگر از پیشنهادهای این کمیته برشمرد:« ما گفتیم این گروه بی‌طرف باید ایجاد شود تا بر پولی که توسط ان‌جی‌اوهای بین‌المللی و سازمان ملل به افغانستان می‌رود، نظارت کنند.» به‌گفته‌ی خانم یاری، در پیشنهاد کمیته‌ی مذکور بر ضرورت مشارکت زنان افغانستان در کار نظارت بر کمک‌ها به‌منظور اطمینان از دسترسی زنان و دختران به کمک‌های بشری، تأکید شده است.
نگینه یاری گفت: «بحث‌های بعضی کمیته‌ها در روز دوم به نتیجه نرسیده بود و در روز سوم نیز ادامه یافت؛ درنتیجه، قطعنامه‌ی نشست در روز سوم تهیه نشد.»
قطعنامه‌ی ۱۴مادّه‌ای این نشست روز دوشنبه، ۱۶ سپتامبر، منتشر شد، و دو مادّه‌ی آخر آن که به چگونگی گفت‌وگو با طالبان اختصاص یافته، با این شرح از باقی متن جدا و با رنگ سرخ نشان شده است: «مواردی که در کمیته‌ی کاری روی آنها توافق وجود داشت، ولی در اجلاس عمومی درمورد آنها توافق به‌دست نیامد.»
مادّه‌ی سیزدهم این قطعنامه می‌گوید: «هرگونه دیدار و گفت‌وگوی جامعه‌ی بین‌الملل با گروه طالبان باید با حضور زنان در هیأت مربوطه و راه‌اندازی جلسات مشورتی با زنان، در داخل و خارج کشور در تنظیم آجندا همراه باشد.» درمادّه‌ی چهاردهم آمده است: «هرگونه مذاکره و گفت‌وگو با طالبان باید طبق اصول و مبتنی‌بر منطق مشورت و با توجه به تمام ارزش‌ها و قوانین حقوق بشری صورت بگیرد.»
برخی از زنان معترض می‌گویند که آنها با این دو مادّه‌ی قطعنامه مخالفند و مخالفتشان را در نشست نیز ابراز کرده‌اند. مونسه مبارز، یکی از این زنان معترض، در صحبت با زن‌تایمز گفت: «او و زنان معترض دیگر در نشست آلبانیا بارها تأکید کردند که مذاکره با طالبان به‌هیچ‌وجه راه حل نیست و آنها تحت هیچ شرایطی نمی‌خواهند برای مذاکره با طالبان دور یک میز بنشینند. این دو مادّه از نظر زنان معترض قطعاً مردود بود، ولی در مجلس عده‌ای خواهان مذاکره با طالبان بودند.»
خانم مبارز ادامه داد: «پس از آنکه این دو مادّه در قطعنامه‌ی پایانی نشست درج شد، جمعی از زنان معترض نامه‌ای به برگزارکننده‌ی این نشست فرستادند و اعتراض خود را به این دو مادّه مجدداً بیان کردند.» در این نامه که یک نسخه‌ی آن به زن‌تایمز رسیده، آمده است: «طالبان با نقض گسترده‌ی حقوق بشر به‌ویژه حقوق زنان، همچنان یک گروه فاقد مشروعیت در سطح بین‌المللی محسوب می‌شود. هرگونه تعامل با این گروه به‌نوعی به مشروعیت‌بخشیدن به آنها منجر خواهد شد. این در تضاد با اصل عدم به‌رسمیت‌شناختن طالبان است که در بخش‌های ابتدایی قطعنامه نیز به صراحت بیان شده.»
خانم مبارز اعلام داشت که در صورت پذیرفته‌نشدن خواسته‌شان، به اعتراض خود ادامه خواهند داد.
شماری از زنان معترض به ارسال کمک‌های بشردوستانه به افغانستان تحت کنترل طالبان نیز اعتراض داشتند. قبل از این نیز، مسعوده کوهستانی به زن‌تایمز گفته بود: «کمک‌های بین‌المللی که با اهداف بشردوستانه به افغانستان داده می‌شود به دست طالبان می‌افتد و به تقویت و توسعه‌ی تروریسم منجر می‌شود. ما شاهدیم که طالبان این کمک‌ها را به مستحقان نرسانده و در میان خانواده‌های خود توزیع می‌کنند و با این پول مدارس دینی و مراکز تولید تروریست بنا می‌کنند.»
سوای اختلاف بر سر برخی از مادّه‌های قطعنامه، انتقادات دیگری نیز بر این نشست وجود داشت؛ مهره فابی، فعال جامعه‌ی ال‌جی‌بی‌تی، به زن‌تایمز گفت: «این نشست تمام زنان افغانستان را نمایندگی نمی‌کند و به‌طورخاص، زنان کوئیر از این نشست حذف شده‌اند. به‌گفته‌ی او، برخی از برگزارکنندگان و حاضران این نشست «سخن‌گفتن درباره‌ی زنان ترنس را شرم‌آور می‌دانند و از کار با ایشان و دفاع از حقوقشان خجالت می‌کشند.» از نظر فابی، چنین نشست‌های محافظه‌کارانه‌ای نمی‌تواند از حقوق انسانی همه‌ی زنان افغانستان حمایت کند.
وحیده امیری، زن معترضی که در این نشست حضور نداشت، با ابراز نگرانی از معامله بر سر حقوق زنان در این نشست‌ها، به زن‌تایمز گفت: «نگرانی ما این است که سیاستمداران که منابع مالی را در اختیار دارند با گروه تروریستی پشت دروازه‌های بسته معامله کنند.»
او افزود: «حاضر نیستیم زیر پرچم طالبان خواستار حق زنان شویم، زیرا این منصفانه نیست و ما با لابی‌گران طالبان تعامل نخواهیم کرد. ما باید در جهت مبارزه با طالبان، محاکمه‌ی این گروه و خلعشان از قدرت فعالیت کنیم.»
پلوشه پیوند، فعال حقوق بشر، نیز نگران اثرات منفی احتمالی نشست تیرانا است. به‌گفته‌ی او، زنان معترض نتوانستند در تهیه‌ی نسخه‌ی نهایی قطعنامه «نقش مستقیم» داشته باشند. او محتوای قطعنامه‌ی منتشرشده را با آنچه در کمیته‌ها بحث شده بود همخوان نمی‌داند و امیدوار است این نشست به معامله با طالبان منجر نشود.
حلیمه پژواک، رئیس شبکه‌ی زنان جمهوری‌خواه افغانستان که به نشست آلبانیا دعوت شده بود، ولی به دلیل مشکلات اسناد سفر نتوانسته بود در آن حضور یابد، به زن‌تایمز گفت: «تاکنون نشست‌های زیادی برگزار شده، اما هیچ‌کدام نتوانسته‌اند تأثیر مثبتی بر اوضاع مردم افغانستان به‌ویژه زنان، بگذارند. اگر این نشست‌ها اقدامات عملی در پی داشته باشند مورد استقبال قرار خواهند گرفت، ولی اگر تنها در سطح گفت‌وگو و نشر قطعنامه باقی بمانند، اثرگذار نخواهند بود.»
