نشست دوحه؛ آیا نمایندگان زنان معترض شرکت خواهند کرد؟
قرار است آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، نشستی در مورد افغانستان با حضور نمایندگان کشورهای عضو، سازمان‌های منطقه‌ای و فرستاده‌های ویژۀ در دوحه به تاریخ ۱۸ و ۱۹ فبروری برگزار کند. اعلام این نشست واکنش‌های متفاوتی را در میان گروه‌های مدافع حقوق زنان در داخل و خارج از افغانستان ایجاد کرده است. برخی نگران حضور نداشتن زنان معترض در این نشست‌اند، اما برخی دیگر می‌خواهند زنان این نشست را به‌طور کامل تحریم کنند.
استفان دوجاریک، سخنگوی گوترش، در نشستی در نیویورک روز ۲۴ جنوری گفت: «هدف از این نشست بحث در مورد چگونگی مواجهه با افزایش مشارکت بین‌المللی به شیوه‌ای منسجم‌تر، هماهنگ‌تر و ساختار‌یافته‌تر از طریق در نظر گرفتن توصیه‌های ارزیابی مستقل در مورد افغانستان است.»
او در نشست بعدی خود در ۲۶ جنوری گفت: «نشست‌های گروهی با فرستاده‌های ویژۀ کشورها، از جمله با نمایندگان زنان افغانستان و نمایندگان جامعۀ مدنی، برگزار خواهد شد.»
چند روز پس از اعلام این نشست، ائتلافی متشکل از ده گروه از زنان معترض در نامه‌ای سرگشاده به سازمان ملل خواستار شرکت «پررنگ و معنادار» زنان در نشست دوحه شدند. علاوه بر این، آنها نوشتند که حضور نمایندگان جنبش‌های اعتراضی زنان در تمام نشست‌های بین‌المللی مربوط‌به افغانستان «حتمی و ضروری» می‌باشد.
زهرا محمدی، فعال حقوق زنان، که در فبروری ۲۰۲۲ توسط طالبان دستگیر و زندانی شد، به زن‌تایمز می‌گوید از نشست‌هایی که در دوحه برگزار می‌شود، به‌غیر از «خیانت» و «معامله» هیچ چیز دیگری حاصل نشده است. او در یک پیام صوتی اشاره می‌کند که برخی از معترضان حقوق زنان خواستار نمایندگی در میز نشست به رهبری سازمان ملل در دوحه‌اند، اما تلاش‌های آنها تا به امروز ناموفق بوده است. محمدی می‌گوید: «امیدواریم که نمایندگان واقعی زنان افغانستان به این نشست دعوت شوند؛ کسانی‌که بتوانند درد واقعی زنان را بیان کنند.»
البته این نظر همۀ زنان یا زنان معترض نیست. گروهی از معترضان از هشتگ #نه_به_نشست_با_طالبان (#NoToTheTalibanMeeting) استفاده می‌کنند و از زنان می‌خواهند این نشست را تحریم کنند. ویدئوهایی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است که زنان در آنها مخالفت خود را با شرکت نمایندگان زن در این نشست ابراز می‌کنند. زنی که صورتش را با ماسک سیاه و عینک آفتابی پوشانده است، به زن‌تایمز می‌گوید: «به‌عنوان یک زن محروم و معترض، من نشست و مذاکره با طالبان را، که انسانیت زنان را انکار می‌کنند، تحریم می‌کنم.»
علاوه بر این، بیانیه‌ای که توسط گروه دیگری از زنان معترض نوشته شده است، می‌گوید: «ما جمعی از زنان معترض افغانستان، ضمن اینکه میزبانی سازمان ملل از طالبان، اعلام آماد‌‌گی برخی از مخالفان طالبان برای حضور در این مذاکرات و هر تلاش دیگر برای عادی‌سازی روابط سیاسی با این گروه را محکوم می‌کنیم، خطاب به دیگر همرزمان خود از میان زنان معترض، هشدارباش می‌دهیم که با طالبان وارد مذاکره نشوند و به جای آن بر محاکمۀ طالبان پای بفشارند.»
یکی از فعالان این گروه خواهان تحریم، وحیده امیری است که به دلیل فعالیت‌هایش توسط طالبان دستگیر و زندانی شده بود. او در یک مصاحبۀ تلفنی به زن‌تایمز می‌گوید: «من با بسیاری از زنان معترض در خارج و داخل کشور صحبت کرده‌ام و همۀ آنها مخالف مذاکره با طالبان‌اند، زیرا این نشست‌ها مشکل مردم افغانستان را حل نخواهد کرد.»
رشمین جوینده، فعال حقوق زنان، که همراه با خانم امیری دستگیر شده بود، با امیری هم‌نظر است. جوینده هرگونه حضور زنان معترض در این نشست را «تمثیلی» می‌نامد، زیرا او معتقد است که حضور آنها بر نتیجۀ این نشست تأثیر نخواهد گذاشت. به اعتقاد او این اشتراک به‌عنوان نمایندۀ زنان به عادی‌سازی طالبان و مشروعیت بخشیدن این گروه کمک می‌کنند. جوینده از محل تبعید در فرانسه به زن‌تایمز می‌گوید: «ما بارها در شهرهای افغانستان با این گروه روبه‌رو شدیم و تنها پاسخ و عکس‌العمل‌شان در برابر خواسته‌های مشروع ما گذاشتن میلۀ تفنگ به پیشانی‌مان بوده است. ما به‌صراحت اعلام می‌داریم که هیچ‌گونه تعاملی با طالبان تروریست را نمی‌پذیریم.»
دعوت گروه طالبان به نشست دوحه
طالبان در اوایل ماه فبروری اعلام کردند که سازمان ملل آنها را به نشست دوحه دعوت کرده است. عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت امور خارجۀ طالبان، در صفحۀ ایکس نوشته است: «اگر فرصتی برای رایزنی‌های معنادار در سطح بالا بین امارات اسلامی [طالبان] و سازمان ملل در مورد همه مسائل افغانستان وجود داشته باشد، و امارات [طالبان] بتواند مسئولیت خود را به‌عنوان نمایندۀ افغانستان به‌درستی انجام دهد، نشست دوحه فرصت خوبی خواهد بود» به نظر می‌رسد که طالبان می‌خواهند قبل از شرکت در نشست دوحه به عنوان حکومت رسمی افغانستان به رسمیت شناخته شوند.
شامل‌سازی طالبان در نشست در تضاد با سازمان ملل در‌بارۀ افغانستان است که در ماه می ۲۰۲۳ برگزار شد. گوترش در آن نشست طالبان را دعوت نکرد و تصریح نمود که «زمان مناسبی برای تعامل مستقیم با حاکمان افغانستان نیست.» نشست قبلی سازمان ملل در‌بارۀ افغانستان است که در ماه می ۲۰۲۳ برگزار شد. گوترش در آن نشست طالبان را دعوت نکرد و تصریح نمود که «زمان مناسبی برای تعامل مستقیم با حاکمان افغانستان نیست.»
او در پایان کنفرانس ماه می ۲۰۲۳ گفت: «این نشست برای توسعۀ یک رویکرد مشترک بین‌المللی بود، نه به رسمیت شناختن طالبان. او هم‌چنین اعلام کرد که در آینده نشست‌های مشابهی برگزار خواهد شد.»
آیا دعوت طالبان به نشست ماه فبروری ۲۰۲۴ به این معناست که سازمان ملل آمادۀ «تعامل» مستقیم با طالبان است؟ طالبان قطعاً چنین فکر می‌کنند. مولوی عبدالکبیر، معاون نخست‌وزیر این گروه، در یک گردهمایی عمومی در کابل به تاریخ ۷ فبروری گفت که در نشست دوحه، جامعۀ بین‌المللی تلاش خواهد کرد با «افغانستان تعامل صورت بگیرد و جهان با افغانستان روابط رسمی خود را آغاز کنند.»
برای درک آنچه زنان و دختران، که بسیاری از آنها لزوماً خود را به‌عنوان فعالان حقوق زنان نمی‌بینند، در‌بارۀ نشست آینده چه فکر می‌کنند، ما در زن‌تایمز با مریم ۱۹ ساله، که در ولایت غربی هرات زندگی می‌کند، صحبت کردیم. زمانی که طالبان دختران را از رفتن به مکتب منع کرد، او دانش‌آموز صنف دوازدهم بود. مریم می‌گوید که تمام آروزهای او برای وکیل شدن از زمان آمدن طالبان از بین رفته است.
او در یک مصاحبۀ تلفنی از خانه‌اش، جایی که در آن با مادر و برادر ۱۳ ساله‌اش زندگی می‌کند، می‌گوید: «اولین و مهم‌ترین خواسته من این است که اجازه داشته باشم به مکتب بروم و حق تحصیل داشته باشیم. هیچ چیز به اندازۀ محرومیت از حق تحصیل رؤیاهای دختران افغان را نابود نکرده است.» مانند تمام فعالان حقوق زنان، که با زن‌تایمز صحبت کردند، او در مورد این نشست خوشبین نیست. او ادامه می‌دهد: «نشست قبلی [سازمان ملل متحد] در مورد افغانستان وضعیت ما را تغییر نداد. این بار هم چیزی ممکن است چیزی را تغییر ندهد. اما من منتظر می‌مانم.»
تمنا زریاب پریانی، فعال حقوق زنان، که در جنوری ۲۰۲۲ توسط طالبان ربوده و زندانی شد و اکنون اعتراضات خود را در کشور تبعیدی‌اش در آلمان ادامه می‌دهد، نگران است که نشست دوحه به مشروعیت بخشیدن به طالبان کمک کند. او به زن‌تایمز می‌گوید: «به هیچ‌یک از جلساتی که با طالبان برگزار می‌شود، اعتماد ندارم. من فقط امیدوارم که این نشست بدبختی را بیشتر نسازد.»
* فرشته غنی در تهیۀ این گزارش همکاری کرده است.
