روایت دختران از کانکور: میخواهیم خبرنگار شویم؛ مجبوریم شرعیات بخوانیم!
متین مهراب و ثنا عاطف
مهسا روز پنجشنبه هفتهی گذشته برای شرکت در امتحان کانکور به دانشگاه بلخ مراجعه کرد. او با شوق زیادی سر جلسهی امتحان نشست و تصور میکرد تنها به اندازهی نمرهی خوب با راهیافتن به رشتهی خبرنگاری فاصله دارد. وقتی ناظر امتحان برگهی امتحان کانکور را به او داد، مهسا زود صفحه را ورق زد تا بتواند رشتهاش را انتخاب کند. او به زنتایمز گفت: «میخواستم رشته ژورنالیزم را انتخاب کنم، اما آن رشته در میان گزینهها نبود. انتخاب دوم و سومم رشتههای اقتصاد و علوم سیاسی بودند که آن رشتهها هم در برگه امتحان کانکور من وجود نداشت.»
مهسا که یک سال گذشته را برای راهیافتن به رشتهی خبرنگاری برنامهریزی کرده و درس خوانده بود، مجبور شد در همان چند دقیقه برای چهار سال آیندهاش تصمیم بگیرد. «من به ناچار رشتههای ادبیات، تعلیم و تربیه و شرعیات را انتخاب کردم.»
این تنها روایت مهسا نیست. بلکه آخرین فارغ التحصیلان مکاتب دخترانه در ۳۳ ولایت کشور با برگههای امتحان کانکوری روبهرو شدند که گزینههای انتخاب رشتهی آن توسط وزارت تحصیلات عالی طالبان تعیین شده بود. طالبان در اولین کانکوری که برگزار کردند، رشتههای خبرنگاری، اقتصاد، زراعت، وترنری و انجینیری را از لیست رشتههای انتخابی دختران حذف کردند.
مبینا، یکی از اشتراک کنندگان کانکور از ولایت بادغیس به زنتایمز گفت که این تصمیم طالبان او را مجبور به ترک تحصیل کرده است. «من از مدتها قبل برنامه داشتم تا در رسانههای افغانستان کار کنم و به همین خاطر برای کسب دانش آکادمیک این رشته آمادگیهای زیادی گرفته بودم. اما همین که از سالون امتحان بیرون آمدم، تصمیم گرفتم دیگر درس نخوانم.»
یک منبع در دانشگاه قندهار به زن تایمز گفت که ۱۳ رشته انتخابی از فورم انتخاب رشتهی دختران حذف شده است. این منبع که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد، گفت: «۱۳ رشته به شمول رشتههای حقوق و علوم سياسى، کمپوتر ساينس، خبرنگاری، اداره عامه، انجينیرى، اقتصاد، کشف معدن و زراعت حذف شده و دختران فقط حق انتخاب طب، تعليم تربيه و شرعیات را دارند.»
او همچنین گفت که طالبان به ۱۲۳ دختری که در امتحان کانکور در قندهار شرکت کرده بودند، اجازهی انتخاب دانشگاههای بیرون از ولایات قندهار را ندادهاند.
حمیرا غوریانی، استاد سابق رشتهی خبرنگاری در دانشگاه هرات میگوید که حذف رشتهی خبرنگاری از لیست انتخابی دختران، نشان از ترس طالبان دارد. به گفته او، در یک سال گذشته بیشترین اعتراضات بر علیه طالبان توسط زنان انجام شده و در صورتی که جامعهی زنان مسلح به علم رسانه باشند، میتوانند وضعیت موجود و کارکردهای طالبان را بهتر بازتاب دهند.
اداره ملی امتحانات که تحت تسلط طالبان است خبر داده که در آزمون کانکور امسال که در ۳۳ ولایت افغانستان برگزار شده، ۱۴۵ هزار تن شرکت کردهاند. با این حال آمار شرکت کنندگان در امتحان کانکور امسال پایین تر از رقم ۲۰۰ هزار نفری سال گذشته است.
تغییراتی که در لحظات آخر در رشتههای دانشگاهی برای زنان اعمال شد، بازتاب همان چیزی است که در مکاتب جریان دارد. از زمانی که طالبان دوباره قدرت را به دست گرفتهاند، به کرات و به طُرُق متفاوت ممنوعیت رفتن دختران نوجوان به مکاتب را توجیه کردهاند. ابتدا، طالبان اصرار داشتند که ممنوعیت رفتن دختران به مکتب پس از صنف ششم یک امر موقتی است. سپس وزیر معارف طالبان دلیل جدیدی برای ممنوعیت تحصیل دختران بالای صنف ششم اعلام کرد و گفت که چنین ممنوعیتی در مطابقت با فرهنگ مردم افغانستان وضع شده که ظاهرا با فرستادن دخترانشان به مکتب مخالف هستند. اخیرا، طالبان نامهای به مکاتب دخترانه قندهار فرستاده و از آنها خواسته است که تمام دختران بالای 13 سال را اخراج کنند. این یکی دیگر از نشانههای دشمنی رهبری طالبان با تحصیل دختران است.
تمام اسامی برای حفظ هویت مصاحبهشوندگان تغییر داده شده است.